અસ્થમા શું છે?
અસ્થમા એ ફેફસાનો એક ક્રોનિક (લાંબા ગાળાનો) રોગ છે જે વાયુમાર્ગોને અસર કરે છે - એ નળીઓ જે તમારા ફેફસાંમાં હવાને અંદર અને બહાર લઈ જાય છે. અસ્થમા ધરાવતા લોકોમાં, આ વાયુમાર્ગો ઘણીવાર સોજો અને સંવેદનશીલ હોય છે. જ્યારે ચોક્કસ ટ્રિગર્સના સંપર્કમાં આવે છે, ત્યારે તે વધુ સોજો બની શકે છે, અને તેમની આસપાસના સ્નાયુઓ કડક થઈ શકે છે. આ હવાને મુક્તપણે વહેવામાં મુશ્કેલી બનાવે છે, જેના કારણે અસ્થમાના લક્ષણો થાય છે, જેને ઘણીવાર "અસ્થમાનો હુમલો" અથવા તીવ્રતા કહેવામાં આવે છે.
અસ્થમાના હુમલા દરમિયાન શું થાય છે?
આ પ્રક્રિયામાં વાયુમાર્ગમાં ત્રણ મુખ્ય ફેરફારોનો સમાવેશ થાય છે:
બળતરા અને સોજો: વાયુમાર્ગનું અસ્તર લાલ, સોજો થઈ જાય છે અને વધુ પડતું લાળ ઉત્પન્ન કરે છે.
શ્વાસનળીના સંકોચન: વાયુમાર્ગની આસપાસના સ્નાયુઓ કડક થઈ જાય છે.
લાળનું ઉત્પાદન વધવું: જાડું લાળ પહેલાથી જ સાંકડી થયેલી વાયુમાર્ગોને બંધ કરી દે છે.
એકસાથે, આ ફેરફારો વાયુમાર્ગોને ખૂબ સાંકડી બનાવે છે, જેમ કે કોઈ સ્ટ્રો દબાવવામાં આવે છે. આ લાક્ષણિક લક્ષણો તરફ દોરી જાય છે.
સામાન્ય લક્ષણો
અસ્થમાના લક્ષણો વ્યક્તિએ વ્યક્તિએ અને સમયાંતરે બદલાઈ શકે છે. તેમાં શામેલ છે:
- હાંફ ચઢવી
- શ્વાસ લેતી વખતે સીટી વગાડવી કે ચીસ પાડવી (ઘસઘસાટ અવાજ)
- છાતીમાં દુખાવો અથવા જકડાઈ જવું
- ખાંસી, ઘણીવાર રાત્રે અથવા વહેલી સવારે વધુ ખરાબ થાય છે
જુદા જુદા લોકોના ટ્રિગર્સ અલગ અલગ હોય છે. સામાન્ય ટ્રિગર્સ નીચે મુજબ છે:
- એલર્જન: પરાગ, ધૂળના જીવાત, ફૂગના બીજકણ, પાલતુ પ્રાણીઓનો ખંજવાળ, વંદોનો કચરો.
- બળતરાકારક પદાર્થો: તમાકુનો ધુમાડો, વાયુ પ્રદૂષણ, તીવ્ર રાસાયણિક ધુમાડો, પરફ્યુમ.
- શ્વસન ચેપ: શરદી, ફ્લૂ, સાઇનસ ચેપ.
- શારીરિક પ્રવૃત્તિ: કસરત લક્ષણો પેદા કરી શકે છે (વ્યાયામ-પ્રેરિત શ્વાસનળીનું સંકોચન).
- હવામાન: ઠંડી, સૂકી હવા અથવા હવામાનમાં અચાનક ફેરફાર.
- તીવ્ર લાગણીઓ: તણાવ, હાસ્ય, અથવા રડવું.
- ચોક્કસ દવાઓ: જેમ કે કેટલાક લોકોમાં એસ્પિરિન અથવા અન્ય નોન-સ્ટીરોઈડલ એન્ટી-ઈન્ફ્લેમેટરી દવાઓ (NSAIDs).
નિદાન અને સારવાર
અસ્થમા માટે કોઈ એક જ પરીક્ષણ નથી. ડોકટરો તબીબી ઇતિહાસ, શારીરિક તપાસ અને સ્પાયરોમેટ્રી જેવા ફેફસાના કાર્ય પરીક્ષણોના આધારે તેનું નિદાન કરે છે, જે માપે છે કે તમે કેટલી અને કેટલી ઝડપથી હવા બહાર કાઢી શકો છો.
અસ્થમાનો કોઈ ઈલાજ નથી, પરંતુ યોગ્ય સારવારથી તેને ખૂબ જ અસરકારક રીતે નિયંત્રિત કરી શકાય છે, જેનાથી લોકો સંપૂર્ણ અને સક્રિય જીવન જીવી શકે છે. સારવારમાં સામાન્ય રીતે બે મુખ્ય પ્રકારની દવાઓનો સમાવેશ થાય છે:
લાંબા ગાળાની નિયંત્રણ દવાઓ (નિવારક): અંતર્ગત બળતરા ઘટાડવા અને લક્ષણો અટકાવવા માટે દરરોજ લેવામાં આવે છે. સૌથી સામાન્ય ઇન્હેલ્ડ કોર્ટીકોસ્ટેરોઇડ્સ (દા.ત., ફ્લુટીકાસોન, બ્યુડેસોનાઇડ) છે.
ઝડપી રાહત (બચાવ) દવાઓ: અસ્થમાના હુમલા દરમિયાન કડક થયેલા વાયુમાર્ગના સ્નાયુઓને આરામ આપીને ઝડપી રાહત આપવા માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે. આ સામાન્ય રીતે અલ્બ્યુટેરોલ જેવા ટૂંકા-અભિનયવાળા બીટા એગોનિસ્ટ (SABA) હોય છે.
મેનેજમેન્ટનો એક મુખ્ય ભાગ એ છે કે તમારા ડૉક્ટર સાથે વ્યક્તિગત અસ્થમા એક્શન પ્લાન બનાવવો. આ લેખિત યોજનામાં દરરોજ કઈ દવાઓ લેવી, બગડતા લક્ષણોને કેવી રીતે ઓળખવા અને હુમલા દરમિયાન કયા પગલાં લેવા (કટોકટી સંભાળ ક્યારે લેવી તે સહિત) ની વિગતો આપવામાં આવી છે.
અસ્થમા સાથે જીવવું
અસરકારક અસ્થમા વ્યવસ્થાપન દવાથી આગળ વધે છે:
ટ્રિગર્સ ઓળખો અને ટાળો: તમારા જાણીતા ટ્રિગર્સના સંપર્કને ઓછો કરવા માટે કાર્ય કરો.
તમારા શ્વાસનું નિરીક્ષણ કરો: નિયમિતપણે તમારા પીક ફ્લો (તમારા ફેફસાંમાંથી હવા કેટલી સારી રીતે બહાર જાય છે તેનું માપ) તપાસો.
રસી કરાવો: વાર્ષિક ફ્લૂના શોટ્સ અને ન્યુમોનિયા રસીઓ પર અપડેટ રહેવાથી એવી બીમારીઓ અટકાવી શકાય છે જે હુમલાનું કારણ બની શકે છે.
સક્રિય રહો: નિયમિત કસરત તમારા હૃદય અને ફેફસાંને મજબૂત બનાવે છે. કસરતથી થતા લક્ષણોનું સંચાલન કરવા માટે તમારા ડૉક્ટર સાથે કામ કરો.
કટોકટીની મદદ ક્યારે લેવી
તાત્કાલિક તબીબી સહાય મેળવો જો:
તમારા ઝડપી-રાહત ઇન્હેલરથી રાહત મળતી નથી અથવા રાહત ખૂબ જ અલ્પજીવી હોય છે.
તમને શ્વાસ લેવામાં ખૂબ તકલીફ છે, તમે ભાગ્યે જ બોલી શકો છો, અથવા તમારા હોઠ/નખ વાદળી થઈ ગયા છે.
તમારા કાર્ય યોજનામાં દર્શાવેલ મુજબ તમારું પીક ફ્લો રીડિંગ "રેડ ઝોન" માં છે.
મોટું ચિત્ર
અસ્થમા એ એક સામાન્ય સ્થિતિ છે જે વિશ્વભરમાં લાખો લોકોને અસર કરે છે, બાળકોથી લઈને પુખ્ત વયના લોકો સુધી. આધુનિક દવા અને સારી વ્યવસ્થાપન યોજના સાથે, અસ્થમાના ફેલાવાને અટકાવી શકાય છે અને લક્ષણોને નિયંત્રિત કરી શકાય છે. જો તમને અથવા તમારા કોઈ પ્રિયજનને અસ્થમા હોવાની શંકા હોય, તો આરોગ્ય સંભાળ પ્રદાતાની સલાહ લેવી એ સરળ શ્વાસ લેવા તરફનું પ્રથમ પગલું છે.
ક્રોનિક એરવે સોજા એ કેટલાક પ્રકારના અસ્થમા, સિસ્ટિક ફાઇબ્રોસિસ (CF), બ્રોન્કોપલ્મોનરી ડિસપ્લેસિયા (BPD), અને ક્રોનિક ઓબ્સ્ટ્રક્ટિવ પલ્મોનરી ડિસીઝ (COPD) નું સામાન્ય લક્ષણ છે.
આજના વિશ્વમાં, ફ્રેક્શનલ એક્સહેલ્ડ નાઈટ્રિક ઓક્સાઇડ (FeNO) નામનો બિન-આક્રમક, સરળ, પુનરાવર્તિત, ઝડપી, અનુકૂળ અને પ્રમાણમાં ઓછો ખર્ચ ધરાવતો ટેસ્ટ, ઘણીવાર વાયુમાર્ગના સોજાને ઓળખવામાં મદદ કરે છે, અને તેથી નિદાનની અનિશ્ચિતતા હોય ત્યારે અસ્થમાના નિદાનને સમર્થન આપે છે.
FeNO ની જેમ, શ્વાસ બહાર કાઢવામાં કાર્બન મોનોક્સાઇડની અપૂર્ણાંક સાંદ્રતા (FeCO) ને ધૂમ્રપાનની સ્થિતિ અને ફેફસાં અને અન્ય અવયવોના બળતરા રોગો સહિત પેથોફિઝીયોલોજીકલ સ્થિતિઓના ઉમેદવાર શ્વાસ બાયોમાર્કર તરીકે મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું છે.
UBREATH શ્વાસ બહાર કાઢવાના વિશ્લેષક (BA810) એ એક તબીબી ઉપકરણ છે જે e-LinkCare Meditech દ્વારા FeNO અને FeCO બંને પરીક્ષણ સાથે સાંકળવા માટે ડિઝાઇન અને ઉત્પાદિત કરવામાં આવે છે જેથી અસ્થમા અને અન્ય કોનિક એરવે સોજા જેવા ક્લિનિકલ નિદાન અને વ્યવસ્થાપનમાં મદદ કરવા માટે ઝડપી, ચોક્કસ, માત્રાત્મક માપન પૂરું પાડી શકાય.
પોસ્ટ સમય: ડિસેમ્બર-૧૬-૨૦૨૫